Waarom pest een kind een ander kind? Iedereen weet intuïtief dat stress hier wellicht wel een rol zal in spelen maar dankzij onze groeiende kennis over de werking van de hersenen kunnen we  hier nu een veel duidelijker objectief beeld van krijgen. Bovendien kunnen we via de hersenwerking ook een verklaring geven waarom de ervaring van transcenderen veel meer verschil kan maken dan andere aanpakken om pesten en geweld in het onderwijs te bestrijden.

Men kan de hersenen opdelen in 2 delen. Enerzijds is er het primitieve gedeelte van de hersenen dat verantwoordelijk is voor zintuiglijke waarnemingen, het bewegen van al onze spieren en dergelijke. Er is niet veel verschil merkbaar tussen dit gedeelte bij mensen of bij andere zoogdieren. Het andere gedeelte is de prefrontale cortex, het voorste gedeelte van de hersenen dat veel meer ontwikkeld is bij mensen. Dit gedeelte is verantwoordelijk voor de meeste functies die ons uniek menselijk maken, inclusief hogere planning, en ethisch denken, beslissen of iets juist of fout is. Men noemt dit gedeelte ook wel eens de CEO, of algemeen directeur, van de hersenen, omdat hier alle belangrijke beslissingen genomen worden.

Stress schakelt de frontale hersenen uit

Bij normaal functionerende hersenen komt informatie binnen via de zintuigen, gaat dan naar de prefrontale cortex gestuurd en wordt daar geanalyseerd en verwerkt, en de genomen beslissing wordt doorgestuurd naar het motorisch gedeelte, die de nodige spieren aanstuurt om te reageren.

In een toestand van stress verandert deze stroom van informatie. De informatie gaat niet langer langs de prefrontal cortex, maar gaat direct van het zintuiglijk gedeelte naar het motorisch gedeelte. Het frontale gedeelte van onze hersenen wordt letterlijk uitgeschakeld.

Er is een hele goede reden waarom wij zo ontworpen en geëvolueerd zijn. Als wij bijvoorbeeld een straat oversteken, en er komt een auto op ons af, dan willen we geen situatie waar we gaan nadenken over wat we nu zouden moeten doen. We moeten onmiddelijk, impulsief, uit de weg springen. Er is geen tijd om na te denken. Dit is een natuurlijk mechanisme dat bestaat om ons te beschermen.

Dit mechanisme was echter niet bedoeld voor situaties van chronische stress. Als mensen continu onder stress staan dan wordt de prefrontal cortex permanent uitgeschakeld. Het denken wordt kortzichtig, impulsief. Men is letterlijk niet meer in staat om de gevolgen van zijn handelen in te zien, men is niet meer in staat om spontaan de juiste beslissingen te nemen, of spontaan de juiste dingen te doen voor zijn medemensen.

Waarom straffen niet werken om geweld of pesten te verminderen.

De bedoeling van een straf is om kinderen af te schrikken, zodat ze geen foute dingen gaan doen tegenover andere kinderen. Maar dit is gebaseerd op de notie dat kinderen intellectueel in staat zouden zijn om de gevolgen van hun handelen in te zien. Als ze echter zo gestresseerd zijn dat hun frontale hersenen niet langer actief zijn, en ze in staat zijn om andere kinderen pijn te doen (geestelijk of lichamelijk), zullen ze om dezelfde reden ook niet langer in staat zijn om over de gevolgen van hun handelen te denken.Om dezelfde reden hebben gevangenissen ook nooit geholpen hebben om misdadigers te weerhouden hun misdaad te begaan.

Bij mensen die op lange termijn een neiging tot geweld vertonen kan men zelfs objectief meten hoe de frontale hersenen “functional holes” vertonen, letterlijk gaten in de hersenen, delen van de frontale hersenen die permanent afgesloten zijn. De foto links toont een scan van de bloedstroom door de hersenen. (onderaanzicht van de hersenen, links normale, rechts van iemand die neigingen tot geweld vertoont). Functionele gaten zijn gebieden waar er geen bloedstroom meer is, en geen activiteit meer is. De drie zaken die de grootste invloed hebben op het creëren van zulke gaten zijn stress, alcohol en drugs.

Transcenderen verlevendigt de frontale hersenen

Transcenderen is een toestand waar het lichaam in een diepe toestand van rust komt, maar waar de frontale hersenen juist actiever worden. Er is een hogere bloedstroom, meer coherentie en meer activiteit in het algemeen. Dit kan men ondermeer meten via Neural imaging scans. De activiteit in de thalamus (gerelateerd aan lichamelijke functies) gaat naar beneden, terwijl de activiteit in de frontale cortex juist toeneemt.

Deze veranderingen in de hersenen zijn uniek aan de TM techniek. Met andere meditatie- of relaxatie technieken komen deze veranderingen niet (in dezelfde mate) voor.

Het gevolg: Minder pesten en geweld.

Het gevolg is dat kinderen spontaan meer juist gaan handelen. Ze gaan spontaan minder pesten of agressief verdrag vertonen. Ze gaan meer emotionele stabiliteit vertonen en minder impulsief gedrag. Ze gaan spontaan beter de lange termijn effecten van hun gedrag kunnen inschatten. Ze gaan zich ook veel gemakkelijker kunnen concentreren op de leerstof en veel sneller leren.

De gevolgen hiervan zijn overduidelijk, zoals blijkt uit de experimenten in samenwerking met de San Francisco Unified School District. In scholen in San Francisco waar de TM techniek werd ingevoerd als deel van het curriculum daalde het aantal gevallen van geweld zeer significant. Eén van de scholen (Visitacion Valley) had het hoogste aantal schorsingen vanwege agressief gedrag in de hele regio voor het experiment begon. Na 3 jaar was het aantal schorsingen met 86% gedaald, en was aantal schorsingen (als percentage van het totaal aantal studenten) gedaald tot het laagste van de hele regio. Als gevolg van dit soort effecten pleit het hoofd van onderwijs van San Francisco nu om TM een standaard deel van het curriculum te maken in alle scholen in de V.S. (zie video)